Jaren geleden ben ik uitgenodigd om met een groep King Lear te lezen. De beoogde regisseur was bezig met de regie opleiding. King Lear ging gebruikt worden voor de opleiding en dit was de start. Met een groep mensen die elkaar niet of nauwelijks kenden het stuk hardop lezen. Dat er geloof ik drie vrouwenrollen in dit stuk zitten en er maar twee mannen in deze onverwachte groep van ongeveer twaalf mensen zaten namen we op de koop toe. Het is een aparte ervaring. Het stuk gaat ervan leven en je leest beter dan als je het stuk voor jezelf leest.
De keuze van een toneelstuk
In mijn toneelgroep was er een commissie die stukken uitkoos en vervolgens las voor de groep. Daarbij werd gekeken naar de samenstelling van de groep, de voorkeuren van de regisseur en ook naar de reservelijst. We hadden altijd wel wat in voorraad. Zij lazen, presenteerden hun bevindingen, bevalen wat aan en vervolgens werd de keuze gemaakt. De eerste lezing was in de groep, hardop, waarbij er druk van rol gewisseld werd tijdens het lezen, want tijdens die eerste lezing werd al een ruwe rolverdeling gemaakt. Die kon tijdens de eerste repetities nog veranderen.
Toneelstukken zijn literatuur
Daar moest ik weer aan denken toen ik deze week de Volkskrant las. Vincent Kouters** gaf vier redenen om toneelteksten te gaan lezen. Hij stelt terecht dat toneelstukken tot de literatuur gerekend kunnen worden. De samenvatting van zijn artikel: je kan lekker binnen blijven, het is alleen maar dialoog, toneelschrijvers zijn literaire grootmeesters en theater levert gegarandeerd discussie op. En om vooral op die laatste twee in te gaan, toneelschrijvers als Eugene O’Neill, Elfriede Jelinek, Harold Pinter, en Peter Handke hebben Nobelprijzen gewonnen. Van Harold Pinter heb ik diverse stukken gezien, de man was een meester in situaties beschrijven. Het was een woordkunstenaar, doe het maar, in dialogen diep in de ziel van de mens kijken. En dan heb je het niet alleen over een man als William Shakespeare, een man die vierhonderd jaar na zijn overlijden nog talloze mensen weet te boeien. Maar ook over Maria Goos, die prachtige stukken schrijft, een thema als machtsmisbruik wordt weergaloos weergegeven in Cloaca.
Die discussie
Kouters stelde in zijn artikel voor om met zijn allen een toneelstuk te gaan lezen en daarover te gaan discussiëren. Nou woon ik alleen, dus ik kan proberen in mijn eentje uit mijn leesdip te komen en een toneelstuk te gaan lezen. Maar je kan dit natuurlijk ook combineren met mensen uit een ander huis en dan via videobellen een discussie op zetten. Ik ga een poging doen uit mijn leesdip te komen met een toneelstuk, namelijk Tantalus van John Barton. De marathonvoorstelling heb ik jaren gelezen gezien bij de Appel. Wie voelt er wat voor? Het staat natuurlijk vrij een ander stuk in te dienen. Tantalus telt 717 pagina’s, dat is misschien wat veel en je moet maar net van zo’n klassieker houden. Ik heb Peer Wittenbols ook in de kast staan met zijn Trilogie van het verlies, dat kan ook een optie zijn. Laat het maar horen.
**Vincent Kouters, Vier redenen om, nu de theaters dicht zijn, gewoon de toneelteksten te gaan lezen. De Volkskrant, 17 mei 2020