Hans Boland en de kunst van het vertalen

In het afgelopen jaar heb ik Anna Karenina gelezen met een aantal andere mensen. Ik ben toen begonnen met de vertaling van Wils Huisman uit 1965, heb ook een Engelse vertaling van Richard Pevear en Larissa Volokhonsky gelezen en ben tenslotte overgestapt naar de vertaling van Hans Boland. En Hans Boland heeft over deze vertaling weer een boek geschreven.

Het vak van vertalen

Ik heb in mijn kennissenkring een vertaler zitten en weet dat het een vak is. Want vertalen heeft niet alleen te maken met woorden overzetten uit een andere taal, maar ook met interpretatie. Kan je met een vertaling uit bijvoorbeeld Engels zelf nog wel denken dat je het beter kan verzinnen, met een vertaling uit het Russisch heb ik echt wel die vertaling nodig. Ruim dertig jaar geleden heb ik tijdens mijn studie een jaar Russisch gehad. Ik ben nu nog in staat die vreemde letters te lezen, maar daar blijft het wel bij.

Waar gaat dit boek over?

Dit boek gaat over vertalen en ook over keuzes die je maakt terwijl je bezig bent met vertalen. En het gaat ook over Tolstoj, zijn boek Anna Karenina en de Russische samenleving van de negentiende eeuw. Dit werk maakt het allemaal veel duidelijker. Ik heb Anna behoorlijk aandachtig gelezen omdat ik ook bezig was met bloggen erover, maar ik heb toch dingen gemist als ik dit werkje lees. Wat me bijvoorbeeld nu hielp was de vergelijking tussen de karakters (pp. 44-49). Anna en Karenin: “Hoewel ze met elkaar getrouwd zijn en hun huwelijk alleszins leefbaar is, bruist Anna van leven en is Karenin niet meer dan een robot.” (p. 45) Anna en Dolly: “De vrouw als minnares tegenover de vrouw als moeder. Anna sprankelt en schittert. Dolly heeft iets muizigs en klaagt en tobt eeuwig.” (p. 46) Wat Boland over de plot vertelt, bewijst voor mij dat er erg veel pagina’s geschreven zijn over niets. “De verhaalstof van de roman is de facto gebaseerd op de geschiedenis van één ongelukkige en één gelukkige liefde, beschrijvingen van het plattelands- en van het stadsleven, uiteenzettingen en discussies over maatschappelijke en filosofische thema’s – het agrarische vraagstuk, het feminisme, de dood, de kunst – en een zee van socializing.” (p.50) En dat zijn overigens ook thema’s die ik terug zie keren bij Oorlog en Vrede.

hans boland

Boland en zijn vertaling

Wat Boland zegt “De woorden van een literaire tekst zijn veel meer dan woorden alleen.” (p. 16) Zijn standpunt voor de vertaling van Anna Karenina gaat over vrij vertalen. Hij wil zijn eigen taal in volledige vrijheid los laten op het origineel. En dan die tekst zo kneden tot origineel en vertaling elkaar zo volledig mogelijk dekken. Hij is van mening dat een goed boek in een slechte vertaling een slecht boek wordt. Daarom is deze roman die als de beste van de negentiende eeuw wordt beschouwd in Nederland nooit zo’n daverend succes geworden. Daarvoor zijn volgens Boland de vertalingen te houterig. De stijl moet overtuigend zijn. “Wat de schrijver heeft te zeggen blijft onverstaanbaar zolang er iets wringt tussen taal en betekenis.” (p. 76) En wat eigenlijk wel grappig was om te lezen: het hoofdstuk over Slabberdewaski, en daarmee wordt Tolstoj bedoeld. Want hij was als redacteur van zijn eigen boek een sloddervos. Personen die twee keer opduiken en twee verschillende namen hebben, mensen die ineens van beroep veranderen, fouten in tijden, en ga zo maar door. Al met al is het een heel interessant boek om te lezen als je voor lief neemt dat Boland het af en toe wel heel goed weet. Zeker na het lezen van Anna Karenina in de vertaling van Boland. Of zoals ik gedaan heb, Huisman, Pevear/Volokhonsky, Boland, want daardoor heb ik de nodige vergelijkingen kunnen maken in de versies.

Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje: over Anna Karenina en de kunst van het vertalen / Hans Boland. – Amsterdam: Pegasus, 2017. – 127 p.
ISBN 978-90-6143-430-6

2 gedachten over “Hans Boland en de kunst van het vertalen

  1. Heel leuk dat jij al die verschillende vertalingen ook echt hebt gelezen dus een goede vergelijking kan maken.
    Ik heb heel veel zin in dit boek van Boland over zijn eigen werk. En helemaal nu ik jouw bespreking lees.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *