Dit tweede deel van Oorlog en vrede heeft wat meer tijd gekost omdat ik eigenlijk teveel ernaast aan het doen was. De deadline, 29 december heb ik niet gehaald en ruim overschreden. Dit tweede deel wordt nu gepubliceerd op de deadline van het derde deel. Shame on me, want ik heb zelf die data vastgesteld.

Het verhaal

Het eerste wat opvalt is dat dit tweede deel heel wat meer tijd beslaat dan het eerste. Dat eerste deel besloeg zes maanden, dit tweede deel begint in 1806 en eindigt in 1811. Het is het deel van de mensen, de families. Ik hoorde al van Sue dat het derde deel voornamelijk over de oorlog gaat. Er gebeurt veel, zeker bij de families. De familie Bolkonski denkt dat Andrej gesneuveld is. Pierre is somber vanwege de vermeende verhouding van zijn vrouw met Dolochov. Andrej keert terug bij zijn familie net op tijd om de bevalling van zijn vrouw mee te maken. Zij overleeft de geboorte van hun zoon niet. Ik wil in de rest van dit verhaal nog wat mensen uitlichten. Let op, als je het boek nog niet gelezen hebt: er volgen spoilers.

Natasja Rostov

Natasja is lief, schattig en naïef, anders kan je het niet omschrijven. Ze begint in dit deel als een meisje dat danseres wil worden en nooit wil trouwen. Na wat kalverliefdes verlooft dit zestienjarige gravinnetje zich met vorst Andrej die op dat moment bijna twee keer haar leeftijd is. Het lijkt allemaal goed te gaan, behalve met de vader van Andrej die woedend is over de verloving en vindt dat de bruiloft een jaar uitgesteld moet worden. De familie vertrekt aan het einde van dat jaar naar Moskou ter voorbereiding van het huwelijk en daar gebeurt het. Ze wordt opgemerkt door Anatole Koeragin en wordt tot zijn nieuwste speeltje verheven. Hij brengt het arme kind het hoofd op hol, en ze raakt volslagen in verwarring en denkt dat ze van hem houdt. Het komt tot een chaotisch hoogtepunt als Anatole het plan opvat haar te schaken en haar te trouwen, hetgeen helemaal niet kan omdat hij in het geheim al is getrouwd. Zij gelooft hem volledig en gaat ervoor. In een brief aan Marja, de zus van Andrej zegt ze de verloving met Andrej eenzijdig op. De hele schaakpoging wordt verijdeld en ze staat alleen, in schande. Anatole kan gewoon weglopen en ondervindt totaal geen gevolgen van zijn volstrekt gedachteloos handelen.

De jonge mannen: Anatole

Anatole Koeragin is gedachteloos, rijk, verwend en totaal gewend alles te doen waar hij zin in heeft. “Hij gaf alleen om vrolijkheid en vrouwen, en aangezien hij die voorkeuren niet oneervol vond, en hij niet in staat was te bedenken hoe de bevrediging van deze voorkeuren op anderen overkwam, hield hij zichzelf in alle eerlijkheid voor een onberispelijk mens, had hij een oprechte afkeer van schurken en slechte mensen en ging hij met een gerust geweten en met opgeheven hoofd door het leven.” (p. 729)
Op de één of andere manier is hij in een huwelijk met de dochter van een Poolse landeigenaar verzeild geraakt. Dat huwelijk is geheim maar bekend bij Dolochov die met hem mee feest, maar ook bij Pierre. En Pierre is woedend over wat Anatole Natasja heeft aangedaan en zorgt ervoor dat Anatole uit Moskou verdwijnt.

Pierre

Pierre gaat wat verdwaasd door het leven, is steenrijk en weet niet goed wat er mee te doen. Zijn huwelijk is slecht. Vanwege de vermeende verhouding van Dolochov met zijn vrouw Hélène gaat hij een duel aan dat hij met meer geluk dan wijsheid wint. Hij ontmoet een vrijmetselaar en stort zich op de vrijmetselarij. Hij probeert goed te doen voor zijn mensen, maar slaagt daar niet in. Achter zijn rug om wordt hij bedot. Maar “iets zeggen wat een ander onaangenaam vond, iets anders zeggen dan wat iemand verwachtte, wie hij ook was” (p. 463) dat was voor hem het allerzwaarste.

Dolochov

Dolochov is van eenvoudige komaf. Het is een meeloper die profiteert van zijn rijke vrienden. Hij wordt verliefd op Sonja, het nichtje van Natasja, maar die liefde wordt niet beantwoord. Het is een manipulator. Uit wraak gaat hij kaarten met Nikolaj Rostov en maakt hem 43.000 roebel afhandig met kaarten en vals spelen.

Nikolaj Rostov

Nikolaj is kapot van het verlies van het geld en bekent het aan zijn ouders. Het is een aardig bedrag voor een jonge officier die 10.000 roebel per jaar verdient (p. 509). Hij wil het terug betalen aan zijn ouders, maar echt serieus is hij daar niet mee. Ook wil hij meehelpen met de zaken van de familie want ze zijn in geldnood. Hij geeft het al snel op, maar krijgt ook geen goed voorbeeld van zijn totaal niet zakelijke vader. Een huwelijk met een rijke erfgename gaat niet door, hij is verliefd op Sonja en wil met haar trouwen.

De eindindruk

Dit deel laat verwende jonge mannen zien die doen waar ze zin in hebben. Daar kan een lezer zich over verbazen, maar teveel geld doet dat met mensen. En het draait om geld in de Russische adel. Aan de ene kant heb je steenrijke families die alles kunnen doen, aan de andere kant heb je verarmde families zoals de Rostovs die nog steeds alles doen waar ze zin in hebben. En het blijft interessant. Wat ik dan minder interessant vond waren de verhandelingen over de vrijmetselarij, maar dat is ook iets waar ik nooit veel van begrepen heb. Enige historische kennis over de oorlog is wel nuttig.

Het eerste deel van mijn bespreking van Oorlog en Vrede vind je hier.

Na het lezen van Anna Karenina ben ik begonnen aan een tweede megadik meesterwerk van Leo Tolstoj, namelijk Oorlog en vrede. Onder de tag #wijlezenoorlogenvrede ga ik hierover bloggen in vier delen. Ik ben nu bezig met de Nederlandse editie in de vertaling van Yolanda Bloemen en Marja Wiebes, maar lees ook af en toe in de Engelse editie in de vertaling van Richard Pevear en Larissa Volokhonsky. Die heb ik namelijk op mijn ereader staan en dat is in de trein wat makkelijker lezen dan die dikke pil. Ik ga de inhoud niet navertellen, maar ga het meer hebben over wat me opvalt.

Deel 1: de soiree

Dit eerste deel beslaat de periode juli tot december 1805. Vraagt u zich af waarom dit boek 1626 pagina’s beslaat? Nou, er gebeurt nogal veel. Veel familie’s zijn betrokken in dit epos en op de achtergrond speelt ook nog de oorlog tegen Frankrijk en Napoleon mee. Dit deel start met een soiree bij Anna Pavlovna Scherer, hofdame en vertrouwelinge van de tsarina. En op haar soiree komen veel van de hoofdpersonen, waaronder vorst Vasili Koeragin. Ook Pierre, de buitenechtelijke zoon van graaf Bezoechov komt op bezoek. Hij is in het buitenland opgevoed en is terug in Rusland omdat zijn vader op sterven ligt. We komen nog meer mensen tegen, waaronder vorst Hyppolyte, zoon van graaf Vasili. Ook vorst Andrej Bolkonski maakt zijn opwachting met zijn vrouw die in blijde verwachting is. De soiree is als een feestje bij je thuis, er wordt gepraat, er wordt gelachen, er wordt geroddeld en gearrangeerd. Want Anna probeert een huwelijk te arrangeren. Pierre valt op door zijn onhandigheid en minder diplomatieke woorden. Het is een ideale opening, zo’n soiree. Je maakt kennis met veel personages, die een belangrijke rol gaan spelen, je hoort wat van de roddels en vanuit deze situatie ontwikkelt het verhaal zich verder.

De korte inhoud

Het boek heeft een wisselend karakter, want aan de ene kant heb je familieverwikkelingen, verwende jongelingen, namelijk de broers Anatole en Hyppolite Koeragin, en slechte huwelijken. Want vorst Andrej en zijn vrouw zijn niet gelukkig. Het is me niet duidelijk hoe dit komt, door een gearrangeerd huwelijk wellicht? Daarnaast heb je het ook over jonge mensen, bijvoorbeeld Natasja Rostov, dertien jaar oud die wel wil wachten op Boris, de zoon van vorstin Anna Michajlovna Droebetskoj. Die familie is verarmd en Anna vecht voor wat geld en een goede militaire positie voor haar zoon. Aan de andere kant heb je de oorlog tegen Frankrijk, ruime discussies over Napoleon waar niet iedereen het over eens is. En in die oorlog worden blunders gemaakt, zoals met die generaal die zijn complete leger kwijtraakt in een veldslag.

Pierre

Pierre is naar Rusland gehaald omdat zijn vader op sterven ligt en geen erfgenaam heeft. Aan de nichten die onuitputtelijk voor hem zorgen wordt voorbij gegaan in deze erfeniskwestie. De graaf heeft een verzoek aan de tsaar gedaan deze bastaardzoon te erkennen. Dat gebeurt en vervolgens wordt alles aan hem nagelaten. Aan de sterfscène die twee hoofdstukjes beslaat (pp. 101-110) wordt veel aandacht besteed. En twee mensen spelen hier een grote rol. Vorstin Anna heeft zich hier tussen gewerkt omdat zij een kans ziet voor haar zoon. Vorst Vasili is hier ook aanwezig en pas later wordt echt duidelijk waarom hij hier is. Want de rijke Pierre, graaf Bezoechov is een uitstekende huwelijkskandidaat voor zijn dochter Hélène.
Vorst Vasili neemt hem onder zijn hoede. Aangezien Pierre bij de Koeragins logeert is het vrij makkelijk hem bloot te stellen aan Hélène. Pierre wil niet, want hij vindt haar dom, maar er is geen redden aan. Hij is er bang voor. Voordat Pierre kan ontkomen, verwelkomt vorst Vasili hem op de verjaardag van Hélène als haar echtgenoot. Want wat doet de vorst als de twee alleen maar praten: “Het gezicht van de vorst stond zo ongewoon plechtig dat Pierre bij het zien ervan geschrokken opstond. Goddank! zei hij. Mijn vrouw heeft me alles verteld. Hij sloeg zijn ene arm om Pierre heen en zijn andere om zijn dochter. Mijn lieve Heleentje. Ik ben heel, heel erg blij. Zijn stem begon te trillen. Ik was erg op je vader gesteld… en zij zal een goede vrouw voor je zijn… God zegene jullie!.. Hij omhelsde zijn dochter, daarna Pierre, en kuste hem met zijn oudemannenmond. Zijn wangen waren nat van de tranen.” (p. 275) Anderhalve maand later is het stel getrouwd. Ik heb het stuk met een brede grijns zitten lezen.

De oorlog

Verbeeld je niets. Heldhaftige daden? Niet echt. De officieren willen wel, die zijn verrukt als het op vechten aankomt. Dit verhaal over de oorlog gaat over de echte beelden, de domme dingen die gebeuren. Soldaten die in paniek raken en bij bosjes omkomen. Bij de start van het tweede hoofdstuk bevindt het Russische leger zich in Oostenrijk. Vorst Andrej is adjudant van generaal Koetoezov en is daar ook. Het leven van soldaten dat blijkbaar bestaat uit veelvuldig dronken worden en oppoetsen als er moet worden gevochten, wordt beschreven. “Zo hoort het, er gaat gevochten worden! Ik heb me geschoren, mijn tanden gepoetst en parfum gebruikt.” (p. 181) En er is onderscheid, zoals Boris duidelijk wordt die ook hier in Oostenrijk is. “Op dat moment werd Boris iets duidelijk wat hij al eerder vermoedde, namelijk dat er in het leger, afgezien van de ondergeschiktheid en discipline, vastgelegd in het reglement en aan hem en alle anderen in zijn regiment bekend, een andere, veel wezenlijker subordinatie bestond, een die de ingeregen generaal met het purperrode gezicht dwong beleefd te blijven wachten, terwijl de kapitein, vorst Andrej, er meer aardigheid in had een praatje te maken met vaandrig Droebetskoj.” (p. 319) Tolstoj bewijst ook met cliffhangers te kunnen werken, want het eerste deel eindigt met het onduidelijke lot van vorst Andrej, die gewond raakt. Napoleon zelf ontdekt dat hij nog leeft en stuurt hem naar een verbandplaats.

Wat valt op na het lezen van het eerste deel?

Ik hoorde het al op Twitter toen ik het plan had opgevat om dit boek te gaan lezen. Vooral doen, want het is een mooi boek. Mensen die me vertelden dat dit hun lievelingsboek was, uitstekend geschikt om in de winter te gaan lezen. Nu ben ik door het eerste deel heen, dat qua pagina’s al genoeg telt om zelf een flinke roman te vormen. En ik moet zeggen, mede-lezers, jullie hebben gelijk. Het is tijdloos, deze combinatie van familie-aangelegenheden, verwende pubers, gearrangeerde huwelijken en dappere jongemannen die een zinloze oorlog inlopen om held te spelen. Deze 21ste eeuwer verheugt zich op de komende delen van deze negentiende-eeuwse roman.

Oorlog en vrede / Leo Tolstoj; vert. van Yolanda Bloemen en Marja Wiebes. – 6e dr. – Amsterdam: Van Oorschot, 2016. 1626 p.
ISBN 9789028241510