Theater in romans: Lord Hawkesbury’s Players

De serie Lord Hawkesbury’s Players van C.J. Archer is een historische romanreeks. De serie speelt in de zestiende eeuw in de Engelse toneelwereld. Het was in die tijd heel normaal dat een lord, in dit geval Hawkesbury een groep spelers onder zijn hoede nam en financieel steunde. Alle drie delen spelen deels in het theater. William Shakespeare speelt een rol in deze boeken.

1. Her Secret Desire

Minerva Peabody is de dochter van een geleerde. Ze is een toneelschrijver, wat in het Engeland van Elisabeth I eigenlijk onmogelijk is. Vrouwen kunnen niet schrijven. ‘In fact, due to the smallness of their brains, they cannot write plays.’ Aldus Roger Style, leider van de Hawkesbury Players. Maar Style heeft een goed stuk nodig, want het publiek loopt weg bij de slechte stukken die hij opvoert. Min wil haar stuk verkopen maar heeft daarvoor een man nodig. Enter Blake, die eigenlijk Robert Blakewell heet, een privateer is, en dat is geen piraat, en de eer van zijn zusje Lilly wil redden. Het meisje is zwanger en wil niet zeggen van wie, maar hoogstwaarschijnlijk is het één van de Players. Blake doet zich voor als de schrijver van het stuk op verzoek van Min, op die manier kan zij haar stuk verkopen aan Style en kan hij zich mengen onder de Players. Min is serieus bezig met haar stuk. Als de suggestie wordt gedaan dat er enkele passionele veranderingen in aangebracht moeten worden, gaat ze dat in de praktijk uitproberen met Blake.

Haar citaat over wat een toneelstuk is: ‘A play is supposed to be performed. You cannot read it to yourself and think you understand it completely. A play’s soul can only be captured by players, with props and costumes and sound effects that reverbate around the uppermost galleries. And most of all, a play needs an audience who respond to it with tears or laughter or a sharp intake of breath.’

2. Scandal’s Mistress

Leo, Lord Warhurst, halfbroer van Robert en Lilly Blakewell, is de volgende die zich in de zaken van Lilly mengt. Hij gaat naar de Hawkesbury Players en maakt daar kennis met Alice Croft, een naaister die als assistent van haar vader werkt. Haar vader is de manager van het ’tiring house’, de ruimte achter het theater waar de acteurs zich verkleden en alle rekwisieten en kleding worden opgeslagen. Lord Warhurst is arm omdat hij de schulden van zijn vader heeft moeten afbetalen. Hij lijdt onder het schandaal dat zijn vader deze schulden had gemaakt voor zijn mistress. Alice gaat hem helpen op zijn zoektocht naar degene die zijn zus zwanger heeft gemaakt. En dat blijkt een ingewikkeld verhaal te worden.

Als degene die de vrouwenrollen speelt ziek is mag Alice de rol lezen. ‘”Care to read his part?” asked Shakespeare. “I dare say you’ll do an admirable job of acting the role of a woman.”‘ Het mag van Style, maar die heeft wel zijn twijfels erover. ‘Very well. She’s your assistant. But I’ll wager she does a poor Isadora. It requires a man’s skill to understand the nuances of a character like her.’

3. To Tempt the Devil

Het theater speelt nog altijd een rol in deze roman die in 1598 speelt, ongeveer acht jaar na de andere twee romans. Lizzy Croft, zuster van Alice, is naaister in het tiring house. Door een vete van de Master of the Revels met Roger Style loopt de groep gevaar opgeheven te worden. De Master of the Revels hield in die tijd toezicht op toneelgezelschappen en had daarmee veel macht. Een stuk van toneelschrijver Ben Jonson wordt afgekeurd, een stuk van Minerva zou er nog wel door kunnen komen. Lizzy wil haar probleem van toekomstige werkeloosheid oplossen door met James te trouwen, een jongen waar ze al jaren mee bevriend is. Zijn halfbroer Rafe Fletcher is na een afwezigheid van zeven jaar weer in Londen. Ze probeert samen met Rafe de Master of the Revels tot bedaren te brengen, maar komt in de problemen. De man wordt vermoord. Dit laatste deel is meer moord oplossen en liefdesverhaal dan een verhaal over het theater. Shakespeare speelt weer een rol met zijn vriendin Kate, iets wat een duidelijke verwijzing oplevert naar zijn stuk The Taming of the Shrew.

Wat vond ik ervan?

Het zijn eigenlijk drie Boeketreeksjes. Lieve schattige historische romannetjes waarin het liefdesverhaal eigenlijk het belangrijkste is. En jawel lieve lezers, er zijn ook de nodige of onnodige seksscènes. De theaterachtergrond is belangrijk, zeker in het eerste verhaal waarin Minerva als vrouwelijke toneelschrijver een unicum is.

C.J. Archer, Secret Desire, Scandal’s Mistress, To Tempt the Devil, 2011-2012 (Lord Hawkesbury’s Players; 1-3)

Theater in verhalen: A Question of Patronage

In mijn serie besprekingen van romans waar het theater een rol in speelt, wil ik af en toe een uitstapje maken naar korte verhalen. In de bundel The Mammoth Book of Vampire Stories by Women die ik op dit moment lees, komt een verhaal voor van Chelsea Quinn Yarbro, A Question of Patronage. Ze heeft een serie historische horrorromans geschreven die om de vampier Saint-Germain draaien. Deze vampier speelt ook in dit verhaal een rol.

Het verhaal

Het verhaal speelt in de negentiende eeuw in een Engelse stad. John Henry Brodribb, jongste bediende in een administratiekantoor, ontmoet graaf Ragoczy, een klant van zijn kantoor. Hij kopieert het accountboek van deze klant en vertelt hem dat hij onregelmatigheden heeft ontdekt. Er wordt geld gestolen van de graaf. Deze komt ’s avonds naar het kantoor om deze dingen te bekijken en ontdekt dan het geheim van John. Hij wil acteur worden en besteedt de avonduren aan het uit het hoofd leren van toneelstukken. John en graaf Ragoczy vinden samen uit wie achter de onregelmatigheden zit. Hij wordt door de graaf beloond met geld waarvoor hij zich inkoopt in een toneelgezelschap en de rol van Romeo kan spelen in Romeo en Julia. Het is overigens opmerkelijk dat in een verhaal dat in een bundel over vampieren wordt opgenomen, het woord ‘vampier’ geen enkele keer valt.

Henry Irving

De jonge John verandert zijn naam naar Henry Irving. Deze acteur was in de Victoriaanse tijd een bekend acteur met een eigen theater. Irving was de inspiratie voor graaf Dracula, hoofdpersoon van de roman van Bram Stoker, Dracula. Bram Stoker heeft enige tijd voor Irving gewerkt in het Lyceum Theater en heeft zelfs een biografie geschreven van Irving.

Chelsea Quinn Yarbro, A Question of Patronage, a Saint Germain Story. In Stephen Jones, Ed. The Mammoth Book of Vampire Stories by Women. London: Robinson, 2001.

Theater in romans: Octopus van Michael Gallagher

OctopusMichael Gallagher is de schrijver van twee series van boeken die in het Victoriaanse tijdperk spelen. Deze roman Octopus is de tweede in de serie Send for Octavius Guy over de veertienjarige dief en zakkenroller Gooseberry die een nieuwe carrière van detective wil opbouwen. Deze tweede zaak betreft de moord op de steractrice op het toneel tijdens het opvoeren van The Duchess of Malfi in het Sadler’s Wells Theatre. Het boek was door toeval in mijn handen gekomen, als krijgertje in Librarything’s Early Reviewers. Ik kan me alleen inschrijven voor e-books, en dit was er een van. Het is een amusant werkje, wel het tweede deel in een serie, maar het kan los gelezen worden. Gooseberry, of Octavius Guy is een veertienjarige dief die een eerlijke carrière probeert op te bouwen als detective en daarbij alle technieken, geleerd in zijn oneerlijke periode, kan gebruiken. Voor zichzelf maakt hij een hele serie regels die hem helpen bij zijn detectivewerk. Zie bijvoorbeeld Guy’s Tenth Rule of Detection: Sometimes Justice needs to come before Law, just as it would be in a dictionary.

Ik hou wel van dit soort boeken, historische detectives, waarbij iedereen niet wordt gehinderd door de tegenwoordige techniek en de detective in kwestie het van zijn hersens moet hebben. Het heeft voor mij helaas wel iets van Agatha Christie, bij haar snapte ik ook werkelijk nooit hoe Miss Marple aan de moordenaar kwam. En dat gebeurt ook met Gooseberry die via wonderlijke wegen en gedachtengangen bij de moordenaar van de actrice terechtkomt. Enige kennis van het Victoriaanse Londen is wel handig in dit boek.

The Duchess of Malfi is een toneelstuk dat in 1613 door John Webster is geschreven. Michael Gallagher is niet de enige die het stuk als onderwerp van een boek heeft genomen. Ook detective schrijvers P.D. James en Agatha Christie gebruikten het toneelstuk voor hun boeken.

Octopus or Octavius Guy and the Case of the Throttled Tragedienne: a Revenge Tragedy (of sorts) in (roughly, very roughly) Three Acts by Michael Gallagher. – London: Smashwords, 2016.

Theater in romans – The Playmaker

‘The Playmaker’ is een jeugdboek en wat dat betreft valt het een beetje buiten deze rubriek, omdat ik jeugdboeken meestal oversla, maar deze was de moeite van het lezen waard. Het jaar is 1597. De jonge Richard Malory is naar Londen gekomen om zijn vader te zoeken. Zijn moeder is kort daarvoor overleden en zij heeft hem gezegd zijn vader te zoeken. Het lukt hem niet zijn vader te vinden, en uiteindelijk komt hij terecht bij de Lord Chamberlain’s Men, een groep van acteurs waar Will Shakespeare zelf bij zit. Richard wordt acteur in een tijd waarin het theater immens populair is, het is vermaak voor het volk. Het zijn de dagen waarin een groep ongeveer per dag van stuk wisselt, waarin vrouwen geen rollen mogen spelen, zodat jonge jongens de vrouwenrollen spelen, waarin teksten razendsnel moeten worden geleerd. En het kwartje valt bij Richard, op een gegeven moment speelt hij, in plaats van alleen maar woorden uit te spreken.
Cheaney - The Playmaker
Historisch gezien is de roman interessant, maar veronderstelt wel wat historische kennis van het Elizabethaanse Engeland waarin de conflicten tussen Katholieken en Protestanten hoog oplaaiden.

Cheaney heeft nog een roman geschreven in deze serie, namelijk ‘The True Prince’.

J.B. Cheaney – The Playmaker (Random House, 2000)

Leslie Silbert – De verspieder

De 21ste eeuwse hoofdrolspeelster Kate Morgan is in dienst van een organisatie die onder de CIA valt, zij moet een zestiende-eeuws manuscript onderzoeken dat boven water is gekomen bij een inbraak waarbij de gentleman inbreker om het leven is gekomen. Het hedendaagse verhaal wordt onderbroken door episodes uit het leven van Christopher Marlowe. De beroemde toneelschrijver uit dezelfde periode als William Shakespeare speelt een hoofdrol in dit boek dat voer is voor een interessant verhaal. Helaas is door de houterige manier van schrijven en/of vertalen het boek niet echt leesbaar geworden, Bovendien mag de oplossing vergezocht worden genoemd.
Het verhaal van Christopher Marlowe is stukken interessanter. Over zijn leven is niet veel bekend. Hij werd wel beschuldigd van atheïsme, maar mogelijk was hij alleen maar antiklerikaal. Het bevel voor zijn arrestatie voor atheïsme was al uitgevaardigd toen hij bij een vechtpartij werd gedood. Er bestaan verschillende versies van de gebeurtenis. Het zou een dronkemansgevecht in een kroeg zijn geweest, of een moord uit jaloezie. Marlowe zou in een kroeg in Deptford ruzie hebben gekregen met een zekere Ingham Frizer. Een discussie over “the reckyninge” liep voor Marlowe fataal af. Mogelijk was het echter gewoon een ongeluk waarbij Marlowe zijn eigen dolk in zijn oog kreeg en onmiddellijk stierf. In ieder geval werd Frizer vrijgesproken, omdat hij uit zelfverdediging zou hebben gehandeld. In dit boek wordt gesproken over een dode zwerver die de plaats van Marlowe inneemt, en Marlowe kan op deze manier ontkomen.
Deze thriller gaat in op andere verhalen die over Marlowe de ronde doen, namelijk dat hij ook spioneerde in dienst van koningin Elizabeth I. Zijn gedicht ‘Hero and Leander’ dat pas in 1598 werd afgerond door een andere schrijver, speelt een rol bij de oplossing van het mysterie, waarvoor ik het boek speciaal heb uitgelezen, zo nieuwsgierig was ik wel.

Leslie Silbert – De verspieder (The intelligencer) (Amsterdam: De Bezige Bij, 2004)

Ngaio Marsh – De laatste scène

Edith Ngaio Marsh was samen met Agatha Christie, Dorothy L. Sayers en Margery Allingham één van de ‘Queens of crime’. De Nieuwzeelandse van geboorte was niet alleen schrijfster, ze schilderde ook en was actrice, hetgeen de toneelachtergrond in diverse van haar detectives verklaart.
‘De laatste scène’ heeft als hoofdpersonen Sir Henri Ancred, een gepensioneerde toneelspeler, Agatha Troy Alleyn, een schilderes en de echtgenote van Roderick Alleyn, inspecteur van Scotland Yard, en de voornaamste speurder uit diverse detectives van Marsh.
Troy, zoals ze meestal wordt genoemd, wordt gevraagd het portret van Sir Henri Ancred te schilderen in zijn belangrijkste rol van Hamlet. De man is gepensioneerd en heeft een complete familie met forse gebruiksaanwijzingen in zijn huis verzameld. Een paar van zijn kinderen acteren ook en niet alleen op het toneel. Sir Henri zelf heeft het toneel nooit uit zijn dagelijks leven verbannen. Hij wil een tweede leven beginnen met de jonge derderangs actrice Sonia Orrincourt. Het verhaal wordt echt ingewikkeld als Sir Henri die al mankerend was, dood wordt gevonden in zijn bed. Het lijkt met zijn gezondheidstoestand een natuurlijke dood, maar natuurlijk is dat niet waar.
Het is een waar genoegen een goede Engelse detective te lezen, Christie was me al wel bekend, Marsh kan absoluut aan haar tippen.
Het is volwaardige detective met alle twists en turns die erbij horen.
Met de toneelspeler Sir Henri en al het toneel dat weg wordt gegeven in het dagelijks leven van deze merkwaardige familie is de link heel duidelijk.

Ngaio Marsh – De laatste scène (The final curtain – 1947) (Den Haag: BZZTôh, 1994)

Beryl Bainbridge, Een ongelooflijk groot avontuur

Een eigenzinnig 16-jarig meisje krijgt in 1950 een baantje als manusje van alles bij een toneelgezelschap in Liverpool, waar tijdens haar aanwezigheid grote en kleine rampen gebeuren. Stella is intelligent en heeft een meedogenloze, zo niet morbide fantasie.
De groep is bezig met het instuderen van Peter Pan. Er staat een voorstelling van Peter Pan op stapel. De roddels, de ruzies en de verhoudingen tussen acteurs en actrices en het technisch personeel van het gezelschap komen aanvankelijk als in een waas op het meisje af. Langzamerhand trekt ze door haar eigengereide en onconventionele gedrag steeds meer de aandacht en raakt meer en meer in het netwerk van relaties betrokken.
Beryl Bainbridge heeft haar eigen ervaringen als actrice in dit verhaal verwerkt.

Beryl Bainbridge, Een ongelooflijk groot avontuur. – Den Haag BZZToh, 1991.
Vert. van An awfully big adventure.
Meer boeken waarin theater een rol speelt? Kijk op mijn boekenpagina.

Nicola Upson – An expert in murder

Josephine Tey is één van de pseudoniems gebruikt door Elisabeth Mackintosh, een Schotse schrijfster die het meest bekend werd door haar mysteries, met als hoofdpersoon Inspecteur Alan Grant.
Onder het pseudoniem Gordon Daviot schreef ze het toneelstuk Richard of Bordeaux, een toneelstuk dat zeer populair was, veertien maanden in het theater speelde, en van de hoofdrolspeler/regisseur John Gielgud een bekende ster maakte.
An Expert in Murder is de eerste van een serie romans waarin Josephine Tey de hoofdpersoon is. Het toneelstuk Richard of Bordeaux speelt ook een hoofdrol.

Het verhaal

an expert in murderHet is maart 1934 en Josephine Tey reist per trein naar Londen vanuit Schotland om de laatste week van haar stuk te zien. In de trein ontmoet ze Elspeth, een jonge bewonderaarster. Het meisje wordt vermoord in de trein. Inspecteur Archie Penrose is ervan overtuigd dat de moord te maken heeft met het stuk. Een tweede moord bevestigt alleen maar zijn vermoedens. Het tweede slachtoffer heeft een verleden op de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog. Penrose was soldaat in die oorlog, evenals Tey’s geliefde. Maar ook de onbekende vader van Elspeth was in die oorlog. Die oorlog met al zijn verschrikkingen is de verbindende factor in deze zeer spannende en zeer Engelse detective.
Josephine Tey’s boeken waren altijd al geliefd bij mij. Dat zij een hoofdrol speelt in deze detective maakt het heel leuk.
Het is de eerste detective van Nicola Upson en dat is zeker een schrijfster om in de gaten te houden. Ze geeft in dit boek een goed beeld van het theater van het Interbellum. Homoseksuele relaties zijn duidelijk aangegeven en zijn relaties waar de personages geen moeite mee hebben en dat in een Engeland waar Oscar Wilde voor zijn homoseksualiteit nog geen 40 jaar eerder was veroordeeld.
Er waren elementen aan dit boek die het vooral lastig maakten om het te lezen, bijvoorbeeld alle zijsporen in het verhaal. Veel personages waarover van alles werd verteld waardoor ze wel of niet zouden kunnen dienen als dader. De tweede moord zag ik van mijlen ver aan komen. Maar de oplossing zelf weer niet en die was knap in het verhaal ingebouwd. Veel leesplezier voor alle detective-liefhebbers.

Nicola Upson, An expert in murder. – London: Faber and Faber, 2008

Een rol voor het leven – Catherine Cookson

De roman is er eentje uit het oeuvre van Catherine Cookson, zij is decennia lang de meest uitgeleende auteur in Britse bibliotheken geweest. Ze heeft ongeveer 100 titels geschreven. Diverse van haar boeken zijn verfilmd. Deze roman is een vertaling van Riley en dat is meteen ook de naam van de hoofdpersoon van deze roman. Peter Riley is 16 jaar oud als hij een preek krijgt van zijn leraar Fred Beardsley. Door die preek gaat hij richting toneelwereld en wordt acteur. In het theater ontmoet hij Nyrene Forbes-Mason, een actrice die 18 jaar ouder is dan hij. Riley, zoals hij dan wordt genoemd, wordt verliefd op haar en ze gaan met elkaar naar bed. Zonder dat hij het weet raakt ze in verwachting van hem en krijgt een zoon. Later trouwen ze met elkaar, maar nooit vergeten ze het leeftijdsverschil. Zeker voor Nyrene is dat iets wat ze altijd zal onthouden.
Riley heeft een moeder die dat kenmerk niet verdient, het is een heks van een vrouw die zijn vader onderdrukt en hem haat. Zij blijft een grote invloed tot haar dood, die zelfmoord lijkt, maar later blijkt dat ze is vermoord door haar man.
De roman speelt in de toneelwereld. Nyrene is actrice, Riley is acteur, maar het blijft wel achtergrond voor deze roman die in feite het verhaal van de romance tussen Nyrene en Riley is.

Catherine Cookson, Een rol voor het leven (Amsterdam: De Boekerij, 2003)

Ruled Britannia – Harry Turtledove

Harry Turtledove is een meester in het schrijven van alternatieve geschiedenis en dit boek is geen uitzondering. Shakespeare speelt in dit boek een hoofdrol als een bescheiden toneelschrijver. Zijn Engeland is een Engeland dat veroverd is door het Spanje van Philip II. Leden van een ondergrondse verzetsbeweging nemen contact met hem op. Zij willen Elizabeth I weer op de troon hebben en vragen Shakespeare een stuk te schrijven over Boudicca, een oude Iceni koningin die in de 1e eeuw na Chr. tegen de Romeinen rebelleerde. Zij hopen dat het opvoeren van een dergelijk stuk ervoor zal zorgen dat het verzet tegen de Spanjaarden zo groeit dat Britannië vrij zal komen.
De Spanjaarden willlen ook dat Shakespeare een stuk schrijft, maar dan ter meerdere eer en glorie van Philip II en de Spaanse verovering van Britannië.
Een beetje historische kennis is wel handig bij het lezen van dit boek. Er wordt veel met namen gestrooid. Ook is wat kennis van de stukken van Shakespeare wel handig: As you like it wordt If you like it. Love’s labour won of Love’s labour lost?

Harry Turtledove, Ruled Britannia (New York: Great American Library, 2002)