Feist – Krondor’s sons

Geplaatst op 9 september 2023 door Ali

Krondor – twintig jaar na de gebeurtenissen in Sethanon hebben Arutha en Anita vier kinderen, de tweeling Borric en Erland, dochter Elena en zoon Nicholas. Nicholas is geboren met een klompvoet. Waarschuwing vooraf: spoilers in aantocht. Als je de boeken nog niet gelezen hebt: nu stoppen met lezen.

Prince of the Blood

Waar het om draait in dit vijfde boek van Raymond Feist: opvolging. In het koninkrijk is dat via de mannelijke lijn, dus als prins Randolph, de enige zoon van koning Lyam verdrinkt, wordt Arutha, prins van Krondor, de troonopvolger. Arutha besluit de opvolging aan zijn oudste zoon Borric over te dragen. Die opvolging draagt verplichtingen met zich mee, Borric en zijn tweelingbroer Erland zijn ‘sons to the Kingdom’.

De tweelingbroers zijn verwend en hebben jarenlang alles kunnen doen waar ze zelf zin in hebben. Ze hebben nooit enige tegenslag gekend. Voor hun opvoeding worden ze in het gezelfschap van James en Locklear op diplomatieke missie gestuurd naar het keizerrijk Kesh. De reis naar Kesh gaat via het tovenaarseiland Stardock waar James Gamina ontmoet, de gedachten lezende dochter van Pug. Hun ontmoeting is stormachtig. De twee trouwen op het eiland en Gamina gaat mee op reis. Feist schrijft geen romantische boeken, maar de scène waarin de twee elkaar ontmoeten is wel romantisch, ze zijn voorbestemd: “Then she leaned forward en softly kissed his lips. “I am who you have been seeking, and you are who I have sought.””

Het verhaal

De reis verloopt niet voorspoedig, Borric wordt gevangen genomen en verdwijnt, ook voor de gaves van Gamina. Erland moet verder in het besef dat zijn broer waarschijnlijk dood is. Kesh is een land met scherp gemarkeerde rangen en standen. Ben je geen trueblood, dus van de keizerlijke lijn, dan ben je minderwaardig. Een groep machtige edelen probeert de keizerin van Kesh omver te werpen, haar bloedlijn te beëindigen en het hof bitter te verdelen. Het boek wordt verder verdeeld over de diplomatieke missie in het paleis van de keizerin en de avonturen van Borric die weet te ontsnappen. Daarbij ontmoet hij Ghuda, een huurling en de Isalani Nakor die magiër lijkt, maar volgens eigen zeggen truukjes kent.

De diplomatieke missie in het paleis heeft zijn eigen zorgen, onder andere de ingewikkelde politieke situatie levert problemen op. Locklear heeft het nodige succes met de vrouwen. Pas laat komen beide groepen weer samen en kunnen ze de plannen verijdelen en oorlog tussen beide landen voorkomen. In dat paleis gebeurt wel wat ik Feist nog altijd kwalijk neem: Locklear wordt vermoord. Hij wordt slachtoffer van de paleisintriges. De broers keren terug naar hun land met een stuk opvoeding dat ze nog misten en ze klaar maakt voor het verdere leven. Voor Borric betekent dat het koningschap.

The King’s Buccaneer

Nicholas, de derde zoon van prins Arutha van Krondor, is een slimme en begaafde jongen, maar beschermd door het beperkende leven van zijn vaders hofhouding. Nicholas heeft zich altijd een buitenbeentje gevoeld door zijn mismaakte voet. Voor zijn opvoeding worden Nicholas en zijn schildknaap Harry naar Crydee gestuurd, het hertogdom van zijn oom Martin. Nakor en Ghuda gaan met hem mee, want zoals Nakor aan Arutha vertelt “He moves toward danger.” Daarmee wordt Nicholas bedoeld.

“Arutha’s sigh echoed Nakor’s. “I’ve seen dead men rise and kill, and I’ve seen alien magic; I have known men born on other worlds. I’ve spoken to dragons and seen impossible visions become flesh.”
Nakor said, “Then trust me. You’ve made a choice. Abide by it. But let me and Ghuda go with your son.””

Nakor is een merkwaardige man wiens afkomst onduidelijk is en blijft. Nakor tegen Pug: ““Once you told a man named James that should he meet someone like me, he should say, ‘There is no magic.’ ” Pug nodded. “So when he said this thing to me, I went to Stardock, to find you. You were gone, but I stayed there awhile. I found many serious men who did not understand that magic is only tricks.””

Nakor weet meer dan hij eigenlijk zou moeten weten. “Nakor bit his lower lip as he thought. “I think the boy is a nexus.” Waving his hand in a vague circle, he said, “Dark forces move and they will be drawn to him. Nothing we do can change this; we must be ready to aid him.” Pug was silent for a long time. At last he said, “Nearly thirty years ago, Nicholas’s father was such a nexus, for his death would have been a victory for dark forces.””

Het verhaal

Kort na hun aankomst wordt Crydee op brute wijze aangevallen door onbekende troepen. Het kasteel en het dorp worden gereduceerd tot een ruïne, de stedelingen afgeslacht en een deel van de bevolking wordt ontvoerd. Ook Margaret, dochter van Martin en haar vriendin Abigail worden meegenomen. Brianna, de vrouw van Martin, komt om het leven.

Al snel ontdekken de jonge prins en zijn metgezellen dat de verrassingsaanval geen op zichzelf staand incident was. De indringers zijn afkomstig van de Sunset eilanden, de thuisbasis van moordenaars en piraten, en hebben zich verzameld om oorlog te voeren tegen het koninkrijk. Nicholas besluit met zijn neef Marcus, zijn schildknaap Harry en Calis, zoon van Tomas, de ontvoerders te achtervolgen en komen in Novindus terecht. Martin is uitgeschakeld door een val. Nicholas’ mismaakte voet zit hem in de weg en op magische wijze, maar eigenlijk meest door zijn eigen wilskracht, geneest die voet.

Dit boek is niet alleen een avonturenroman, en het soort epic fantasy waar ik van houd, maar vooral ook een verhaal van opgroeien van Nicholas, de zoon van Arutha die zich altijd minder voelde dan zijn broers en zus. Voor zijn vertrek op een gevaarlijke reis praat hij met Pug.

“Nicholas was silent for a while, then let out a long breath as his anger faded. After another silent minute, Pug said, “How do you feel?” Nicholas said, “The truth?” Pug nodded. Nicholas looked away at the distant harbor, where little remained that resembled the lovely town he had seen his first evening in Crydee. “I’m scared.” “Of what?” asked Pug. “Of failure. Of coming along and causing better men than me to fail. Of getting the girls killed. Of … many things.” Pug nodded. “What do you fear the most?” Nicholas thought a long moment. “Of not being as good as I should be.” Pug said, “Then you stand a chance, Nicholas.””

Achtergrond van het verhaal

Afgezien van de moeizame reis per schip, de schipbreuk en de reis door de woestijn van Novindus, gaat het om de bedoeling van de ontvoering. Want, blijkt in het verre land, de meisjes en de ontvoerde dorpelingen krijgen dubbelgangers die opgroeien, misschien is dat nog de beste uitdrukking. Die dubbelgangers moeten naar het Koninkrijk terug met een ziekte in hun lijf, waarmee ze de complete bevolking kunnen besmetten en uitroeien. De twee adellijke meisjes kunnen de top van het koninkrijk besmetten. Maar dat wordt dus voorkomen door Nicholas, hij vormt de kern van het verhaal. Het is voor hem een coming of age, een opgroeien zonder de belasting van de mismaakte voet.

Voor Feist is dit boek een opzet naar de volgende boeken, want die donkere dreiging blijft heel lang hangen. Het kwaad groeit.

Deel 1 van mijn besprekingen vind je hier. Deel 2 vind je hier.

Feist – The Riftwar saga (3-4)

Geplaatst op 20 juli 2023 door Ali

Beantwoorden

Silverthorn

Silverthorn is mijn lievelingsboek van de hele Riftwar Saga, mede omdat Arutha en Jimmy hier een grote rol in spelen.

Dit boek speelt een jaar na ‘Magician’. Lyam is koning en keert na een rondreis door het rijk samen met zijn halfbroer Martin en zijn broer Arutha terug naar Rillanon, waar de koning zijn paleis heeft. Daar is ook Anita, en Arutha laat er geen gras over groeien en vraagt haar ten huwelijk. Arutha is de prins van Krondor en volgens traditie moet hij in Krondor trouwen. Daar krijgen we een nieuwe kennismaking met Jimmy die nu ongeveer vijftien is en door de Mockers als volwaardig dief wordt beschouwd, “the most astonishing fact of Jimmy’s rapod rise was that he was nearly as good as he thought he was”. Jimmy ontdekt een complot tegen prins Arutha en laat hem dat weten. Daarmee pleegt hij in feite verraad bij de Mockers en moet weg. De aanslag op Arutha’s leven komt tijdens de bruiloft, Jimmy probeert het te verhinderen, maar Anita wordt het slachtoffer van een pijl met gif.

Er bestaat een profetie: The prophecy is ancient, perhaps from the time of the Chaos wars. It says, ‘When the Cross of Fire lights the night and the Lord of the West dead is, shall then return the Power.’ Arutha is als prins van Krondor de Lord of the West. De profetie is gecreërd door de Panthatian serpent people, agents of evil working towards ends they only understand.

Anita wordt in een toestand gebracht waarin de tijd als het ware stil staat en Arutha moet Silverthorn vinden, een kruid dat haar leven kan redden. Hij gaat op zoek samen met Martin, Laurie de minstreel, Jimmy, Baru, een Hadati en Roald, een huurling. Baru verslaat Murad, een leider van de Moredhel in een gevecht om eerwraak. De Moredhel hebben zijn dorp uitgemoord. De dood van Murad zorgt er indirect voor dat de eerste donkere aanval wordt teruggedrongen.

Extra informatie

Wordt er veel gevochten, natuurlijk, te veel om op te noemen. Ondertussen krijg je ook veel informatie over je heen, niet alleen over de Panthatians maar ook over de elven. Na de serie een aantal keer te hebben gelezen, weet ik het al, dit is ook belangrijk in de volgende boeken. Er wordt onderscheid gemaakt tussen eledhel, moredhel en glamredhel. Het zijn allemaal elven waarvan simpelweg sommigen een donkere manier van leven hebben gekozen, dat zijn de moredhel. Deze hebben de glamredhel uitgemoord. Uit de moredhel kwamen de Black Slayers, moredhel warriors – soldaten, krijgers die hun sterfelijkheid hadden ingewisself om monsters te worden. Ze hadden maar één doel: doden voor hun meester. Zij zijn de magische dode krijgers die opstaan uit de dood en door blijven vechten. Zij staan onder leiding van Murmandamus, een leider van de dark brotherhood. Pug, die naar Tsuranuanni is gegaan, vindt daar ook elven en zal daar een jaar verblijven.

Hoe eindigt Silverthorn?

Dus niet verder lezen, als je het niet wilt weten, hoewel je het eigenlijk wel kan raden. Anita wordt gered door het magische plantje, want dat wordt natuurlijk gevonden. Arutha en Anita trouwen. Carline zorgt ervoor dat Laurie niet meer kan verdwijnen, want zij trouwen ook. Lyam maakt hem hertog van Salador. Jimmy wordt senior squire. In dit boek maken we heel kort kennis met Locklear.

A Darkness at Sethanon

Het laatste boek in The Riftwar Saga. Het beschrijft hoe Murmandamus de strijdkrachten van de Moredhel verzamelt en het koninkrijk binnenvalt, met de bedoeling de Lifestone te vinden, een krachtig relikwie waarmee hij elk levend wezen in de wereld kan vernietigen. om de Valheru Lords van weleer te doen herleven. Alleen Pug en Tomas kunnen dit nieuwe kwaad stoppen en daarmee een einde maken aan de Riftwar.

Het verhaal

Het is een jaar later, Arutha en Anita hebben een tweeling gekregen, twee jongens, Borric en Erland. Jimmy is squire in het paleis in Krondor en heeft een goede vriend aan Locklear. Arutha gebruikt een aanslag op zijn leven om zijn eigen dood te faken. Hij gaat naar het noorden om Murmandamus tegen te houden. Zijn gezelschap: Martin, Laurie, Roald en natuurlijk Jimmy en Locklear, want Jimmy kreeg door dat Arutha niet echt dood was. Tijdens zijn reizen naar de Northlands vindt Arutha de voormalige vijand van zijn vader, Guy du Bas-Tyra, als de beschermer van de stad Armengar. Hier ontmoet Martin zijn grote liefde Brianna. De stad wordt aangevallen door Murmandamus. In een poging een meerderheid van de bevolking te redden, beveelt Guy de evacuatie van de stad en ontsteekt hij de naftamijnen onder de stad. Murmandamus ontsnapt ongedeerd en het leger marcheert naar de grens van het Kingdom of the Isles. De volgende stad die valt is Highcastle en Murmandamus trekt op naar Sethanon.

De Valheru

Ashen-Shugar was een Valheru die door het verslaan van andere Valheru grote krachten kreeg. Zijn krachten zijn overgegaan naar Tomas. Hij kreeg twee kinderen, namelijk Alma-Lodaka en Draken-Korin. Draken-Korin was degene die de Lifestone creëerde, die onder Sethanon ligt, de stad die is gebouwd op de ruïnes van de stad die Draken-Korin bouwde.

Pug en Tomas zoeken ondertussen naar Macros en na veel avonturen vinden ze hem. Macros vertelt hen over de Lifestone. Deze steen kan de Valheru terugbrengen, maar vernietigt dan al het leven in de wereld. Murmandamus zoekt de Lifestone in Sethanon. Hij belegert Sethanon en gebruikt via necromantie de massale dood van zijn mensen om krachtiger te worden. Uiteindelijk komt hij onder Sethanon terecht waar Arutha met hem duelleert, hem verslaat en Murmandamus een Pantathian blijkt te zijn. De Pantathians zijn volgelingen van Alma-Lodaka, en denken het te overleven als zij terugkomt. Maar dat gebeurt niet, want de geesten van de Valheru worden in de Lifestone getrokken en daarin opgesloten door het zwaard van Tomas. En daarmee is het gevaar geweken.

Wat vond ik ervan?

Ik blijf deze eerste boeken van Feist toch het beste vinden. De hele oorsprong van het verhaal vind je terug in de Riftwar Sage en bovendien spelen mijn lievelingspersonages een grote rol in de boeken. Het mag geen verrassing dat Jimmy en Arutha beiden daartoe horen. Ook Locklear hoort erbij, maar dat is blijkbaar nooit een favoriet geweest van Feist, want de arme jongen heeft zelfs geen voornaam.

Het is wel opletten geblazen, want heel veel elementen van deze verhalen, bijvoorbeeld de Valheru, vind je terug in de volgende boeken.

Deel 1 van mijn besprekingen vind je hier.

Theater in romans – Plain Bad Heroines

Geplaatst op 12 augustus 2022 door Ali

Beantwoorden

Plain Bad Heroines is een roman van 600 pagina’s over een huis, een boek, een club van fanatieke meisjes, en een film die drie meisjes samenbrengt. Het verhaal speelt in twee periodes, namelijk in 1902 waarin Libbie Brookhants en Alex Trills samen een school leiden en 100 jaar later waarin een film wordt gemaakt over de school. In 1902 zijn de meisjes op de Brookhants school for girls obsessief bezig met een boek, The Story of Mary Maclane, ze hebben zelfs een club opgericht, de Plain Bad Heroines Society. Maar drie meisjes worden dood gevonden met een exemplaar van dat boek in handen, waarop Libbie en Alex denken dat er een vloek op het boek ligt.

Some people say beauty is a curse. It may be true, but I’m sure I should not have at all minded being cursed a little. And I know several persons who might well say the same. But, anyway, I wish some one would write a book about a plain, bad heroine so that I might feel in real sympathy with her. (The Story of Mary MacLane)

Honderd jaar later strijkt er een filmploeg neer op het landgoed. De laatste Brookhants, de 81 jarige Elaine heeft de zestienjarige Merritt Emmons geholpen een boek te schrijven, The Happenings at Brookhants. Dit wordt nu, een paar jaar later, verfilmd.

De vrouwen

Libbie Brookhants – ze trouwt met Harold Brookhants omdat ze zwanger is, maar niet van Harold. Deze vermogende industrieel was altijd vrijgezel en wil nu trouwen met Libbie, de man is in de zestig, zij is begin twintig. Haar dochter Ava wordt opgevoed in Frankrijk. Harold is spiritualistisch en brengt Ava onder bij een gezin dat daarin meegaat.

Alex(andra) Trills – Libbie en zij hebben een relatie, en leiden samen de school die door Harold is opgezet voor Libbie zodat die in haar levensonderhoud kan voorzien.

Flo Hartshorn, Clara Broward en Eleanor Faderman – de drie meisjes die in 1902 aan hun einde komen door de yellow jackets.

Merritt Emmons – schrijfster van The Happenings at Brookhants ” a breakout book celebrating the queer, feminist history surrounding the “haunted and cursed” Gilded-Age institution” (Goodreads beschrijving). Behept met een enorm impostor syndrome, voelt zich meer de typiste dan de schrijfster van het boek. Zit met een enorm writers block voor haar volgende boek, ze wil het laatste werk van Truman Capote afmaken, maar heeft tot nu toe één lege Word pagina.

Harper Harper – het prototype van het populaire meisje, is door toeval en geluk een beroemde actrice geworden. Ze is een celesbian en influencer en is voortdurend bezig met Instagram en andere social media. Ze is gefascineerd door het verhaal waar ze aan werken.

Audrey Wells – actrice, ex-kindster. Dochter van een actrice, wiens grootste rol die van een scream queen in een horrorfilm was. Ze heeft tot nu toe alleen onbeduidende rollen gehad en in de laatste anderhalf jaar helemaal geen rol. Zij krijgt één van de hoofdrollen in de film.

Overeenkomst tussen die vrouwen: allen jong, namelijk begin twintig en allen lesbisch of mininmaal een liefde voor vrouwen. En de drie hedendaagse dames hebben een aantrekkingskracht tot elkaar.

De theaterconnectie

Dat is in dit boek uiteraard een filmconnectie, met een stukje script tussen Clara en Flo, twee van de drie meisjes die 100 jaar geleden zijn gestorven (pp. 197-204). Ook wordt verteld hoe Audrey haar auditie doet en krijgen we een beetje inzicht in hoe een film wordt opgezet. De aandacht voor die film had wel wat meer opgezet mogen worden. Uiteindelijk is er meer aandacht voor die meiden dan voor het hele filmproces.

Emily M. Danforth – Plain Bad Heroines. – London : The Borough Press, 2020.
ISBN 978-0-00-834720-8

Yellow jackets

Vanaf het begin zat ik er een beetje mee. Het verhaal begon met Clara en Flo, twee vriendinnen op de school. Ze overleven het geen van beiden als Clara in een nest van yellow jackets stapt en de wespen haar aanvallen. Wat hebben die wespen nou met het verhaal te maken, want overal duiken ze op. En niet alleen in 1902, maar ook 100 jaar later. Er treden zelfs vergelijkbare situaties op. Alex die in 1902 in een pudding wespen te eten krijgt, en Audrey die hetzelfde overkomt in het heden.

Maar dat heb ik voor mezelf uitgevonden. Lees niet verder als je het boek wilt lezen, want ik ga een beetje spoileren. Het keurige milieu van de hoofdpersonen uit 1902, de jongedames die een keurige opleiding krijgen om een keurig leven te krijgen, het zijn WASPs, White Anglo-Saxon Protestants, de blanke Amerikaans-protestantse elite veelal van Britse afkomst. Wat ligt vervolgens aan de oorsprong van de obsessie met wespen? Lees het verhaal van de gebroeders Rash (pp. 118-119) en het vervolg van dat verhaal (pp. 578-588) en begrijp waarom de yellow jackets zo’n belangrijke rol in het verhaal spelen.

Wat vind ik ervan?

Het was van mijn kant misschien niet handig eerst een uitgebreide recensie op Goodreads te gaan lezen, maar ik zat in het begin echt te twijfelen of ik door zou lezen. Ik bedoel, 600 pagina’s als je het niet echt interessant vindt? Het begin was echt lastig om door te komen. Het was interessant genoeg om door te lezen maar ik zat aan het eind met dezelfde twijfels als de recensente. Want wat was het einde nou eigenlijk? Hoe zat het er nou mee? Was er een vloek? Waar was het verband tussen 1902 en het heden? Wat hadden die yellow jackets ermee te maken?

Uiteindelijk vond ik het fascinerend. Het was me bij het lenen van het boek (bibliotheek Den Haag) niet opgevallen, maar die meisjes in 1902 waren duidelijk lesbisch, evenals Libbie en Alex. En de drie dames uit het heden zijn lesbisch of willen het best wel uitproberen. Voor het verhaal was dit gewoon goed. De drie dames uit het heden waren duidelijk jonge meiden met onzekerheden van jonge meiden die aan het begin van een carrière staan.

Maak er vervolgens een verhaal van. Dat is bar lastig omdat er toch vrij veel gebeurt. Het boek heeft onder andere 600 pagina’s gekregen omdat iedereen, letterlijk iedereen een achtergrondverhaal heeft gekregen, hetgeen leuk is om te lezen, maar ook knap ingewikkeld. Ik heb dus weer aantekeningen die ik totaal niet heb gebruikt.

Qua vorm heb ik er wel wat op aan te merken. Allereerst de verteller, die regelmatig de vierde wand doorbreekt en de lezers rechtstreeks aanspreekt. Het werd een maniertje op een gegeven moment en wat irritant.
Echt ronduit irritant vond ik de voetnoten, heel veel van de informatie hierin kon eigenlijk gewoon in het verhaal worden opgenomen. En mijn grootste irritatie was wel dat de voetnoten aangegeven werden met een miniem puntje, zodat ik elke keer de hele bladzijde moest scannen om het puntje te vinden.
Groot pluspunt: de illustraties van Sara Lautman, niet alleen paginavullend, maar ook kleine tekeningen. De illustraties waren prachtig.
Genre: waar ik maar even een aparte aantekening van maak, want er staat horror bij de beschrijving. Nou, dat vond ik wel meevallen, als je iets zoekt in het genre Stephen King of Dean Koontz kan je dit boek absoluut overslaan. Volgens de beschrijving gaat het om die vloek, maar de avonturen van drie queermeiden leiden daarbij behoorlijk af. Het is een vrouwenboek.

Meer boeken waarin theater een rol speelt? Kijk op mijn boekenpagina.

Feist – The Riftwar Saga – Magician

Geplaatst op 4 juli 2022 door Ali

Beantwoorden

Ik had het beloofd, een bespreking van de Feist boeken. Alleen liep dat even vertraging op. Het lezen niet trouwens, want ik was vrij snel door de Riftwar Saga heen, maar het bespreken wel. Om dat een beetje op de rails te zetten, deel ik die bespreking in tweeën. Hier is dus de bespreking van de Magician boeken.

De Riftwar Saga bestond oorspronkelijk uit drie delen. Dat kwam omdat Apprentice en Master als één deel waren verschenen. Maar Magician verscheen opnieuw en wel in twee delen. Ik heb deze nieuwe grondig herziene druk in twee delen gelezen.

Feist heeft met Midkemia en Kelewan twee werelden gecreëerd die enorm van elkaar verschillen. De saga begint in Midkemia, om precies te zijn in het hertogdom Crydee, waar hertog Borric de scepter zwaait, hij heeft drie kinderen, zoons Lyam en Arutha, en dochter Carline. Borric is familie van de koning en is de derde in lijn van opvolging. Zijn kinderen zijn prinsen en prinses. Hier vinden we ook Martin Longbow, in dienst van de hertog als jager. Let op, want Martin krijgt nog een belangrijke rol. Zijn afkomst is onduidelijk. De setting: Middeleeuws, kastelen, zwaarden, pijl en boog en sterk hierarchisch. Crydee is onderdeel van het Kingdom of the Isles, koning Rodric IV is de huidige vorst. Het Kingdom is verdeeld in een oostelijk deel onder het bevel van de koning die in de hoofdstad woont: het eiland Rillanon, het westelijk deel staat onder bevel van de prins van Krondor, Erland.

Magician: Apprentice

Het boek introduceert alle personages en begint met Pug, een twaalfjarige weesjongen die onderdak heeft gekregen in het kasteel van hertog Borric. Zijn beste vriend is Tomas. Jongens in die tijd moeten kennis maken met alles wat in het kasteel en het rijk gebeurt en rond het veertiende jaar krijgen ze te maken met een soort gilde toewijzing, Tomas wordt opgeleid als soldaat. Pug dreigt over te blijven, maar wordt door tovenaar Kulgan als leerling uitgekozen. Pug redt met toverkracht het leven van de dochter van de hertog en krijgt dan een aanstelling als squire. Het zijn de vormende jaren voor de jongens, en die vorming krijgen ze deels in een oorlog. Ze ontdekken een vreemd schip op het strand met mensen die ze niet kennen en van een andere wereld komen. En daar komt een oorlog uit met een vreemd ras afkomstig van een andere wereld, de Tsurani. Borric gaat samen met Arutha, Kulgan, Pug en Tomas naar Rillanon om koning Rodric te overtuigen van de ernst van de situatie. Daar wordt duidelijk dat Rodric geestelijk niet gezond is. Borric wordt tot opperbevelhebber van de westelijke strijdkrachten benoemd.

Toen ik het de eerste keer las, is het me niet zo opgevallen, maar nu, met vijf keer de trilogie lezen en de films van Lord of the Rings zes keer in een kerstmarathon te hebben gezien, is het me wel duidelijk. Raymond Feist heeft ze ook gelezen. Mensen, dwergen, elven, een tocht door een berg met mijnen van de dwergen, een belegering van een kasteel die dagen lang duurt, en Tsurani die tenslotte door de kelder van het slot proberen binnen te komen. Het is wel duidelijk. Maar ook wel leuk en goed geschreven. Arutha speelt in de belegering van het kasteel van Crydee een belangrijke rol en vestigt zijn reputatie van commandant van de krijgsmacht.

Dit deel eindigt met de scheiding van de jongens. Tomas heeft in de berg van de dwergen een wapenuitrusting van een draak gekregen en wordt daar zwaar door beïnvloed. Pug is gevangen genomen, wordt dood verondersteld, maar zit als slaaf op de wereld van de Tsurani. Dan zijn ze nog geen twintig. De oorlog is ongeveer vier jaar bezig.

Magician: Master

Pug in Kelewan, Tomas in Midkemia. Kelewan is met de verschillende families en de machtstructuur vooral Oosters geöriënteerd. Eer, familie-eer is het belangrijkste in deze wereld waar politiek in het leven is ingeweven. De ontwikkeling van Pug is hier eigenlijk wel het belangrijkste, want in Kelewan, waar hij eerst een slaaf is, worden zijn krachten als magiër ontdekt. In Kelewan raakt hij bevriend met Laurie, de minstreel. Let op, want deze jongeman gaat in latere boeken een rol spelen.

Pug wordt als Milamber een belangrijk magiër in Kelewan en speelt een belangrijke rol in de oorlog tussen Midkemia en Kelewan. Hij ontmoet in deze wereld zijn vrouw Katala en krijgt een zoon, William.

Vijfhonderd bladzijden en er gebeurt vooral veel, want in Midkemia wordt Tomas zwaar beïnvloed door Ashen-Shugar, een drakenheer, de Valheru en dat ras speelt een belangrijke rol in dit boek. De elven waar hij ondertussen woont, vrezen de Valheru. Bijkomende complicatie is dat de elvenkoningin Aglaranna verliefd is geworden op Tomas.

De oorlog tussen Midkemia en Kelewan gaat maar door. Arutha gaat uit naam van zijn vader naar Krondor om daar hulp te vragen aan prins Erland, broer van koning Rodric. Daar aangekomen ontdekt hij dat prins Erland in feite buiten spel is gezet door een edelman, Guy du Bas-Tyra. Prinses Anita, dochter van prins Erland is door de Mockers uit het paleis gehaald en wordt verborgen gehouden. De Mockers zijn de dieven van de stad en worden geleid door de Upright man. In dit deel maakt Arutha kennis met Jimmy the Hand, een jonge dief die bij de mockers hoort. Jimmy, één van mijn lievelingspersonages, gaat een belangrijke rol spelen in de series.

Koning Rodric die nu echt gek is geworden sneuvelt tijdens een veldslag, maar is nog net helder genoeg om Lyam, oudste zoon van hertog Borric tot zijn opvolger te benoemen. Hertog Borric is gesneuveld, prins Erland is overleden. We krijgen nog een stevige verwikkeling omdat bekend wordt dat Martin een buitenechtelijke zoon van hertog Borric is, terwijl iedereen al die jaren dacht dat hij een simpele jager was. Het is een complicatie omdat Martin ouder is dan Lyam en Lyam de kroon voor hem wil opgeven, maar Martin weigert de kroon, niet alleen voor hemzelf maar ook voor zijn nakomelingen. Dat heeft consequenties jaren later, zeg ik als iemand die de hele serie al heeft gelezen.

De oorlog wordt beëindigd in dit deel en dat komt door Pug en Macros the Black, een magiër die ook een belangrijke rol speelt. Zij sluiten samen de scheur tussen de werelden waardoor de Tsurani Midkemia binnen konden komen.

En dat was – voorlopig – het einde van de avonturen. De serie wordt vervolgd in Silverthorn.

Update: 30 augustus 2023, wat basisinformatie erbij gezet.

Raymond E. Feist herlezen

Geplaatst op 26 januari 2022 door Ali

Beantwoorden

Het is één van mijn grote boekenliefdes: fantasy, en dan vooral die epic fantasy, waarbij er enorme rijken worden uitgevonden, oorlogen plaatsvinden en het dagelijks leven ook nog doorgang vindt. Raymond Feist is daar een goede vertegenwoordiger van. Ik ben ooit begonnen met zijn Magician: apprentice en Magician: master. Beide boeken waren al eerder verschenen als Magician. Ik kreeg de twee aparte uitgebreide delen in handen. Sindsdien heb ik heel veel boeken van hem gelezen en zijn er meerdere series verschenen. Ik wil ze allemaal gaan herlezen en dan ook kort bespreken, te beginnen met de Riftwar Saga. De boeken zelf heb ik nooit besproken, wel personages uit de boeken, want in de #50books series heb ik Jimmy, één van de hoofdpersonages, diverse malen besproken.

Volgorde

Het is een dingetje, al die series en je wordt er ook wel een beetje duizelig van, want de boeken passen allemaal in een serie en die series lees je in een bepaalde volgorde. Op de officiële website van Raymond Feist wordt de volgorde aangeraden waarin de boeken gepubliceerd zijn. En dan moet je de driedelige Empire-serie niet vergeten. Die wereld is verwant aan de wereld van de Riftwar. Je kan ook chronologisch gaan lezen, dan wordt de verwarring nog groter. Ik hou de publicatievolgorde aan en ik ben nog aan het twijfelen of ik de Empire serie er bijpak.

The Riftwar Saga

Het begin van de herleesmarathon. In een volgend stukje ga ik de serie bespreken. Er komt dus geen bespreking per boek.

Magician: Apprentice
Magician: Master
Silverthorn
A Darkness at Sethanon

Boek: #WOT deel 47, 2021

Geplaatst op 25 november 2021 door Ali

Misschien was het iemand nog niet opgevallen, maar ik ben dol op lezen. En ik ben dol op minibiebjes. De boekenmarkt van Deventer is ook een boekenparadijs. Een boekhandel binnen lopen is nooit zonder gevolgen, zeker niet rond de boekenweek, want ik wil het geschenk ook altijd hebben. Ik heb de verzameling van dertig jaar compleet. Non-fictie wil ik nog wel eens uit de bibliotheek halen. Het gevolg daarvan? Een overvloed aan boeken die ik nog wil lezen. Een stapel boeken naast mijn boekenkast. En keuzestress. Want oh jeetje, wat ga ik nu weer lezen?

Het #WOT woord van deze week is

Boek = 1) Band 2) Bundel 3) Een samengebonden aantal bedrukte bladen 4) Gebonden vellen papier 5) Gedrukt werk 6) Geschrift 7) Informatiedrager 8) Lectuur

Boek

Ik zit op Goodreads, want daar kan je bijhouden wat je allemaal hebt gelezen. Ook heb je daar elk jaar een reading challenge. Voor 2021 leek het me wel leuk om die op 52 te zetten, een boek per week. Ik sta nu op 425% met 221 boeken. Dat komt onder andere omdat ik af en toe ketting lees: alle boeken van één schrijver, in dit geval bijvoorbeeld Ava Miles, romances, makkelijk te lezen, zeker ’s avonds in bed als je niet iets moeilijks moet hebben. Ik ben ook gek op Nora Roberts, die heeft spannende boeken, maar ook simpele romances. Maar de grootste slag heb ik toch wel gemaakt met jeugdboeken, de noemer waaronder ik Leni Saris gooi, maar ook die meidenromans voor meiden van 14. Ik schat dat ik toch wel zo’n 100 van die boekjes heb gelezen dit jaar. Soms meer dan één op een dag. Anderhalf uur, langer ben ik er niet mee bezig. Maar daar ben ik wel hard mee. Als het uit de minibieb komt, gaat het daar ook weer in terug.

Schrijf je mee?

Zijn er meer boekengekken? Of houden jullie het bij andere hobby’s? Ik hoor het graag. Laat een reactie achter.

#WOT betekent Write on Thursday. Op donderdag verzint Irene een woord waar je over kunt schrijven (bloggen, vloggen of ploggen). Niets moet, alles mag. Je kunt op ieder moment instappen. Dit woord kun je hier vinden.

Theater in romans: De toneelclub

Geplaatst op 23 juli 2021 door Ali

Beantwoorden

Boeken over een amateurtoneelclub? Die wil ik altijd wel lezen. Deze titel kwam ik tegen op Goodreads en was het lezen echt wel waard.

Nathalie Pagie, De toneelclub. – Amsterdam: Meulenhoff Boekerij, 2013. – 221 p.
ISBN 978-90-225-6688-2

De inhoud

Elin heeft net haar relatie verbroken met een gewelddadige partner die haar mishandelde en is naar een andere stad verhuisd. Ze wil helemaal opnieuw beginnen en haar verleden achter zich laten. Het lijkt haar aardig te lukken: ze vindt een uitdagende baan, en ze besluit haar oude liefde voor toneel nieuw leven in te blazen door zich bij een amateurtoneelclub aan te sluiten. Ze gaan het toneelstuk Medusa spelen in een nieuwe moderne setting. Maar haar spelplezier wordt behoorlijk bedorven als Sirpa zich ook bij de groep aansluit, dezelfde Sirpa die ze kent uit haar middelbare schooltijd en die haar genadeloos heeft gepest in die tijd. Elin laat zich overweldigen, zoals met alles in haar leven. En ze is, zoals Sirpa zeer juist zegt, een slachtoffer “Waarom? Zal ik dat eens zeggen? Omdat je een slachtoffer bent. Omdat je geen pit hebt, geen peper in je reet. Je bent een slappe hap en daar hou ik niet van.” (p. 111). En dat is de trigger voor Elin. Is ze een slachtoffer, ja wel degelijk, maar daar wil ze van af en ze stelt een to do lijstje op dat haar daarmee gaat helpen.

Het toneelaspect

Het is herkenbaar. Een amateurtoneelclub met heel verschillende mensen en heel verschillende ambities. Sommige mensen willen gewoon een leuke repetitieavond en een leuke voorstelling waarbij hun vrienden en familie vertellen dat ze geweldig zijn. Anderen zijn wat ambitieuzer en willen hun beste beentje voorzetten bij de regisseurs die komen kijken bij de voorstelling. Slappe lach mag, maar die serieuze regisseur gaat echt niet alles tolereren. Heel andere verwachtingen bij heel verschillende mensen.

Wat vond ik ervan?

Het leest als een trein, ik had het boek in een paar uur uit. En ik vond het op zich best wel aardig, maar het werd me een beetje teveel. Elins moeder is overheersend, best wel moeilijk en weet heel goed dat ze alles gedaan krijgt van haar dochter. De ex is niet alleen gewelddadig, maar zonder meer gek. Sirpa is een megatrut die haar nog steeds dwars zit, puur om het dwarszitten. En dan hebben we het nog niet eens gehad over haar baas John die een soort slavendrijver is en ondanks zijn getrouwde status iets teveel achter de dames aanzit. Vriendin Pascalle die eerst in Parijs zit en vervolgens haar intrek neemt in Elins huis en daar heel erg aanwezig is. Ach, en buurman Rogier met zijn leguanen is er ook nog. Had iets geschrapt denk ik dan. Het was best spannend, iets te ingenieus naar mijn zin, maar voor een debuut helemaal niet slecht. En het einde. Ach, lees het boek zelf maar om daar achter te komen, maar dat einde vond ik eigenlijk een beetje ongeloofwaardig.

Nathalie Pagie

Nathalie Pagie is thrillerschrijver en communicatieadviseur. In 2013 debuteerde ze met De toneelclub. Naast dit boek heeft ze ook een serie rond het journalistenduo Tara Linders en Diego Martinez geschreven waarvan Paradijsvogels het eerste deel is.

Meer boeken waarin theater een rol speelt? Kijk op mijn boekenpagina.

Theater in romans: Payment in Blood

Geplaatst op 28 oktober 2020 door Ali

Beantwoorden

Ik ben dol op thrillers, altijd al geweest. Mijn nieuwe liefde is Elizabeth George, die ik door een vondst in een minibieb leerde kennen. Ik heb de neiging om dan vervolgens door te slaan en in no time alle boeken van zo’n schrijver er doorheen te jagen, maar dat is deze serie wel waard. Het zijn geen eenvoudige moordzaken, er komt heel wat bij kijken en daar komen dan ook nog gecompliceerde personages bij. Lynley en Havers zijn vijftien maanden na de gebeurtenissen in het eerste boek tegen wil en dank nog bij elkaar. Wie geen spoilers wil: niet doorlezen, ik moet wel iets vertellen van de inhoud.

De inhoud

Toneelschrijfster Joy Sinclair wordt dood in haar bed gevonden. Een mes door haar hals heeft een eind aan haar leven gemaakt. De moord is in Schotland gebeurd en Lynley en Havers worden erheen gestuurd. Joy was daar om haar nieuwe stuk te presenteren. Ze heeft van de producer, Lord Stinhurst, de opdracht gekregen een stuk te schrijven ter ere van de opening van zijn verbouwde theater. De onderlinge verbanden zijn groot en ingewikkeld in de groep acteurs en actrices. Irene, de zus van Joy is erbij. Joy heeft grote ruzie gehad met Irene omdat ze naar bed ging met Robert Gabriel, de man van Irene. Joy is kortstondig verloofd geweest met Alec, de zoon van Stinhurst. Alec is omgekomen bij een vliegongeluk. Rhys Davies-Jones is regisseur, alcoholist en de neef van Joy. Joanna Ellacourt is actrice en speelt regelmatig samen met Robert Gabriel, haar man David Sydeham is tevens haar agent. De moord gebeurde in een Schots kasteel dat verbouwd is tot hotel en eigendom is van de zus van Lord Stinhurst. Ingewikkeld? Welnee!
Ik heb een stamboom van gemaakt voor mezelf. Dat maakte het niet eenvoudiger, wel duidelijker.

Wat vond ik ervan?

Ik was bang dat dit boek me zou teleurstellen na het weergaloos goede eerste boek, maar gelukkig niet. Dit boek was ook zo goed. Verwikkelingen, nog meer verwikkelingen, een tweede moord in het kasteel. Een zelfmoord die een moord blijkt te zijn. Een aanleiding voor de moord die duidelijk lijkt te zijn, maar alsmaar onduidelijker wordt. Tussendoor Lynley die jawel – jaloers kan zijn. De tegenstelling tussen Lynley en Havers, hij een lord, zij afkomstig uit een arbeidersgezin. Juist die afkomst van Lynley is belangrijk in dit boek. Meer ga ik er niet van verraden, dat heb ik al genoeg gedaan. De toneelconnectie is natuurlijk heel duidelijk, met alle bijfiguren die hetzij acteur of actrice zijn, of iets anders doen in de toneelwereld. De hele interactie van de groep, waarvan de ene helft iets gehad heeft met de andere helft en de andere helft dat weer wil. Echt heel mooi gedaan.

Elizabeth George, Payment in Blood. Bantam, 1989. (Inspector Lynley; 2)

Elizabeth George

Elizabeth George is Amerikaans en de schrijfster van de inspecteur Lynley mysteries. De serie boeken kent 20 delen. De boeken zijn door de BBC verfilmd in een zes seizoenen tellende tv serie. A Great Deliverance, het eerste deel, is verschenen in 1988, het twintigste deel The Punishment She Deserves, in 2018. Tussendoor heeft ze ook nog andere boeken geschreven, waaronder de Whidbey Island Saga, een vierdelige Young Audult serie.

Meer boeken waarin theater een rol speelt? Kijk op mijn boekenpagina.

Over al die boekenlijsten

Geplaatst op 26 september 2020 door Ali

Ik heb het net nagekeken. In de loop der jaren heb ik zeker vijf boekenlijsten gemaakt, van die lijstjes met boeken die ik dan zou gaan lezen. Als laatste heb ik deze zomer een zomerleeslijst gemaakt. Ik zat vol goede voornemens en heb zelfs enkele boeken uitgelezen. Eén daarvan stond al bijzonder lang op de lijst: Stephen King, On writing. Ik zit me af te vragen waarom ik er zo lang over heb gedaan. Maar Rutger Bregman, De meeste mensen deugen, lijkt dezelfde kant op te gaan als Stephen King. Het boek ligt op de kast, met een bladwijzer ergens en ik lees van alles behalve dit boek. Maar heeft het zin die boekenlijsten?

Boekenbuien

Af en toe lees ik van alles in één genre. Dan heb ik een Nora Roberts bui en lees alleen maar boeken van haar. Of ik raak weer een tijdje in de boeketreeksjes verdwaald. Het is lekker makkelijk lezen, zeker ’s avonds in bed, dan maakt het echt niet uit dat je vanwege slaap de draad kwijt raakt. De volgende avond pak je die draad heel makkelijk weer op.
Deze zomer had ik een jeugdboekenbui, ik had de hele Euro-5 serie gekregen, die nog uit twee series bleek te bestaan ook. De tweede serie kende ik zelfs niet. Ik heb de reeks achter elkaar uit gelezen. Daarna had ik weinig zin in volwassen boeken en ben ik op de meisjesboeken overgegaan. Dat komt ook door de minibieb bij mij in de buurt, die af en toe pareltjes oplevert. Ik heb er zelfs een meisjesboek opgeduikeld dat niet lijkt te bestaan.

Terug naar die lijsten

Ik zit me af en toe af te vragen waarom ik het doe. Het is eigenlijk een vorm van zelfkastijding. Prachtige lijsten maken met boeken die je in de zomer zou moeten lezen – waarom eigenlijk niet in de winter – en die vervolgens niet lezen. Maar wel boeken uit de bieb halen en die gaan lezen. Ook daar kan je prachtige boeken vinden. Ik was bijvoorbeeld nieuwsgierig naar Anne Tyler en heb van haar The Beginner’s Goodbye in één avond uitgelezen. Het was een fascinerend boek dat ik niet kon neerleggen. Anne Tyler stond op geen enkele lijst maar ik heb nog een boek van haar liggen, namelijk The Amateur Marriage. Ik ben benieuwd. Maar ja, er staan boeken echt al jaren op die lijsten. Bijvoorbeeld The Bridge van David Remnick over president Obama, dat volgens mij echt wel verdient gelezen te worden. Deze week zag ik dat dit najaar de memoires van president Obama worden gepubliceerd. En dat boek zou ik dan eigenlijk ook willen lezen. Het is misschien gewoon een goed idee toe te geven aan boekenbuien en lekker te lezen. Dan komt er vast wel een boek van die lijsten tussendoor. Dat is dan misschien de enige zin van die boekenlijsten: leuke titels vinden die je bezig kunnen houden.

Het raadsel van het meisjesboek ‘Driftkopje verloofd’

Geplaatst op 13 september 2020 door Ali

Mijn nieuwste aanwinst uit de minibieb is een meisjesboek, heet Driftkopje verloofd en is waarschijnlijk een tweede deel uit een serie. Het boek vertelt over Mieke die in Amsterdam woont en werkt. Haar ouders wonen in de provincie. De titel valt tot mijn vreugde onder mijn theater in romans serie, want Mieke wordt lid van een amateurtoneelvereniging.

20200913_driftkopje — *Driftkopje verloofd* / Jeanne van der Griend. – Heemstede: Uitgeverij Jongland

De inhoud

Mieke woont en werkt in Amsterdam. Een collega neemt haar mee naar de amateurtoneelvereniging waar hij voorzitter van is. Ze gaat meespelen met een voorstelling. Mieke is een driftkopje en kan enorme driftbuien krijgen. Dat blijkt ook tijdens de generale repetitie waar ze heel driftig wordt over iets en daarbij een andere speelster van het toneel duwt. Daarna wil ze stoppen, maar dat mag ze niet van de rest. Ze gaat ook meedoen met een volgende productie, een stuk over een dronken zeemeermin dat door de voorzitter wordt geschreven. Ze ontmoet Theo, de broer van een van de toneelspelers. Hij neemt een rol over omdat de voorzitter een been breekt en mag samen met Mieke spelen. Ze zijn verloofd in het stuk. Maar ze gaan ook buiten het toneel met elkaar om. Theo maakt kennis met haar driftbuien maar begrijpt waar het vandaan komt en kan het haar vergeven.

Het is een stralende Mieke, die mevrouw Hamers die avond mag gelukwensen als ze elkaar bij het weggaan van Theo in de gang ontmoeten en haar overrompelt met de woorden: ‘Mevrouw Hamers, mag ik mijn verloofde voorstellen.’

Het raadsel

Elk gelezen boek gaat in mijn Goodreads en dat was ik met deze ook van plan. Nu komt het wel meer voor dat boeken er niet in voorkomen, zeker met meisjesboeken uit de jaren zestig van de twintigste eeuw. Dat is juist leuk, want dan kan ik een boek aanmaken, met een scan van de voorpagina en al. Wat minder vaak voorkomt is dat de schrijver niet te vinden is. Jeanne van der Griend was niet te vinden in Goodreads. In zo’n geval raadpleeg ik de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek, want ik was ook nieuwsgierig naar dat eerdere deel. Geen Jeanne, wel een Driftkopje verloofd, maar van een heel andere schrijfster, namelijk Bertha Clément. Dat is een oorspronkelijk Duitse uitgave. Bertha is te vinden op de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren en het boek is gescand en wel hier terug te vinden. Daar blijkt ook dat het een heel ander meisjesboek is, want de hoofdpersoon heet hier Ilse. Een zoektocht in de schatkist die Delpher heet, levert ook alleen Bertha op. Haar boeken waren rond de eeuwwisseling 19e en 20ste eeuw heel populair en dat ging door tot de jaren dertig.

Jeanne van der Griend

Een nieuwe zoektocht naar Jeanne levert bij de KB niets op. Geen Jeanne, wel Berthe. De DBNL leverde ook niets op voor Jeanne. Worldcat dan, maar helaas, geen succes, wel Bertha Clément, maar geen Jeanne. En dat terwijl ze toch minstens twee boeken moet hebben geschreven. Ook op naamvariaties als J(eanne) van de(r) Griendt kan ik niets vinden. Vervolgens ga ik maar eens Googlen op deze dame en dat levert wel wat op, want het boek is verkrijgbaar bij een online boekhandel. Maar er zijn geen andere titels te vinden, terwijl er toch echt een eerder deel moet zijn, want in het boek staan verwijzingen naar een eerder deel.

Uitgeverij Jongland

In de KB catalogus kan je ook zoeken op uitgever en Jongland levert aardig wat hits op. Jongland was in de jaren zestig van de twintigste eeuw blijkbaar een uitgever die vertalingen van werken van klassieke schrijvers als Karl May, Hector Malot en Louise Alcott uitgaf. Daar komen we ook een boek tegen dat Driftkopjes schooljaren heet, maar is geschreven door Elizabeth Puhringer. Het was blijkbaar een nogal populair woord in boektitels. Aangezien de uitgeverij verder niet meer actief was, is het een goede gok dat het boek uit begin jaren zestig stamt. Bij die zoektocht leer ik iets nieuws, want in Brinkman’s cumulatieve catalogus van boeken werden alle nieuwe boeken opgenomen, leerde ik tijdens mijn opleiding. En mijn opleiding is zolang geleden dat ik het heb over de gedrukte catalogus. Maar hier staat toch mooi een opmerking dat het niet in de Brinkman is opgenomen. Zelf kan ik Jeanne van der Griend en haar Driftkopje verloofd niet controleren in de Brinkman. De KB catalogus meldt dat 1966 tot en met 1980 in de DBNL staat, maar Jeanne kan ik er niet in vinden. Maar ik vermoed dat het boek er niet in is opgenomen.

Hulp?

Oorspronkelijk was ik trouwens van plan het boek weer in de minibieb te zetten, maar dat gaat nu natuurlijk niet door. Ik word nu trouwens wel heel nieuwsgierig naar deel 1 van de serie en naar de oplossing van het raadsel dat Jeanne van der Griend heet. Vandaag dus mijn vragen: kent iemand deze auteur? Kent iemand de serie? Zijn er nog meer boeken in de serie? Kan iemand de Brinkman raadplegen voor begin van de jaren zestig? Ik kan daar niet bij. Een #dtv #durftevragen dus in de vorm van een blog.

Meer boeken waarin theater een rol speelt? Kijk op mijn boekenpagina.